CYBERGOTHIC

Augustus 2002

Universiteit Utrecht

Inleiding

Deze nota behandelt een subcultuur onder jongeren die zich, op het moment van schrijven, waarschijnlijk op het hoogtepunt van zijn populariteit bevindt. Het gaat om de Gothic subcultuur en dan met name om één specifieke variant: Cybergothic.

Douglas Rushkoff wijdt in zijn boek Children of Chaos een aantal pagina's aan de Gothic stroming. Hij beschouwt de jongeren die hier in passen als exemplarisch voor de Children of Chaos.  Vanuit mijn persoonlijke interesse weet ik dat Rushkoff hier niet op de details in is gegaan. Wellicht is hem ook niet bekend dat de Gothic subcultuur sterk onderverdeeld is en dat alleen een specifieke subgroep hiervan voldoet aan zijn ideeën over Gothic. De bedoeling van deze nota is om Rushkoff's theorie over Gothic aan te vullen en toe te lichten. Ik wil dit doen door nader te onderzoeken wat de relatie tussen Gothic en technologie is: Wat is de wisselwerking tussen de recente technologische ontwikkelingen en de Gothic subcultuur. Hoe hebben deze twee zaken elkaar verrijkt?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden dienen we eerst te onderzoeken wat Gothic precies is en hoe het ontstaan is. Vervolgens bekijken we wat de relatie tussen Gothic en nieuwe media is, wat zal leiden tot een beschrijving van Cybergothic. Hierna gaan we op zoek naar Cybergothic als subject in de traditionele media. Dan zullen we gaan kijken naar enige de culturele implicaties van de Cybergothic subcultuur, namelijk: Cybergothic als participatiecultuur en Cybergothic als levensbeschouwing voor een nieuwe generatie.

Inhoud

Inleiding. 2

Inhoud. 3

1      Gothic. 4

2      Cybergothic. 6

3      Cybergothic in de media. 8

4      Cybergothic als participatiecultuur 11

5      Cybergothic als levensbeschouwing. 13

6      Conclusie. 14

Literatuur 15

1         Gothic

Hoewel de Gothic cultuur teruggrijpt op gedachtegoed dat ouder is dan onze geschiedschrijving, kunnen we het ontstaan van Gothic als cultuur goed laten beginnen rond 1790. Tijdens de 18^e eeuw heerste er grote militaire spanningen in Europa. Oorlogen waren aan de orde van de dag en veel landen bereiden zich hier grondig op voor door het bouwen van immense verdedigingsbolwerken. Deze statische oorlogsvoering werd tegen het eind van de 18^e eeuw vervangen door een meer dynamische oorlogsvoering naar het voorbeeld van de bewegelijke strategieën van de Fransen onder aanvoering van Napoleon. Dit leidde tot een afnemende financiering en bezetting van de bastions die een eeuw geleden nog zo'n belangrijke plek innamen. Slachtoffer van een veranderend Europa vervielen deze eens zo trotse bouwwerken al snel tot symbolen van een dood verleden. Wat over bleef: ruines die een thuis boden aan geesten, tirannen en die plaatsen in de verbeelding die nu toebehoren aan de Gothic denkwijze [1] .

Deze spookachtige leegstaande ruines vormden een inspiratiebron voor de eerste auteurs van de ‘Gothic novel': Ann Radcliffe, Matthew Lewis, Wiliam Godwin en anderen. Zij gebruikten deze locaties als basis voor een heel nieuw soort griezelroman. Hierin speelden de relatie tussen de mens en allerlei bovennatuurlijke zaken die gehuisvest waren in de oude bastions de hoofdrol. Amerikaanse auteurs, zoals Edgar Allan Poe, konden niet terugrijpen op deze kant en klare architecturale nachtmerries en pasten het genre aan, aan de lokale omstandigheden aldaar. De forten werden vervangen door leegstaande villa's, labyrinthen, en de geïndustrialiseerde stad [2] . De industrialisatie stond toen nog in de kinderschoenen en we zien dus al direct hoe Gothic in staat is nieuwe ontwikkelingen op te nemen in het corpus van de verschrikkingen. Een goed voorbeeld hiervan is Frankenstein van Mary Shelley. Hierin is het ‘monster' een door een gestoorde wetenschapper gecreëerd wezen dat geplaagd wordt door eenzaamheid en onbegrip. Hiermee is deze roman één van de eerste voorlopers van de Cybergothic.

Aan het begin van de 19^e eeuw werd het stokje van de Gothic novel overgenomen door de filmindustrie. Films zoals ‘Das Kabinet Dr. Caligari', ‘Frankenstein' en ‘Nosferatu' voorzien het traditionele kwaad uit de romans van een beeld. Met name het Duitse expressionisme heeft sterk zijn stempel gedrukt op de vormgeving van de huidige Gothic look. Nog steeds is Cesare uit ‘Das Kabinett des Dr. Caligari' (1920) [3] het prototype van de Gothic man.

In de jaren 80 wordt het gezicht bepaald van de huidige Gothic subcultuur. Eind jaren '70 is de punk stroming in de muziek onder jongeren erg populair. De populariteit hiervan was een reactie op de ‘Love and peace' van de hippies van de jaren 60. Punkers waren ontevreden met de wereld en vooral met de mensen die de baas speelden over de gemeenschap. Ze zetten zich hier tegen af door (geestelijk) hun middelvinger op te steken tegen alles wat zij zagen als autoriteit. Dit ging gepaard met een grote mate van agressiviteit en depressiviteit. Van hieruit kwam een groep jongeren voort die deze gevoelens deelden, maar op een passievere en meer romantische manier beleefden. Deze ‘New wave' in de muziek met bands als ‘Siouxie and the banshees' en ‘Joy division'  in de voorhoede groeiden uit tot wat wij nu kennen als Gothic. De bandleden leunden qua uiterlijk sterk op de de films van het Duitse expressionisme uit de jaren ´20 en de zwarte kledij van de Franse existentialisten. De teksten behandelden filosofische onderwerpen van existentialistische aard, maar ook horrorverhalen van LeFanu´s Carmilla tot Stokers Dracula. Gothic is al snel niet meer dan een paraplu waaronder allerhande kunstuitingen zich kunnen scharen. Enige voorwaarde is dat deze uitingen allen hetzelfde gevoel delen: een intense interesse in de duistere kanten van het leven en de dood.  Of zoals sexbat in zijn online Goth magazine “Take a bite” schrijft:

We have borrowed various philosophical elements from our historical sources, but the philosophical elements which are most clearly defined are: the desire to strike terror into the hearts of mortal man (or at least turn heads in the street), a romantic sense of the fantastic, the desire for pleasure in extremes, a visual identity within the subculture, questionable sexual and social practices, a fascination with supernature, the macabre, and the safety of being within a group where we get the in joke [4] .

Met de komst van de jaren 90 gaat Gothic underground om er rond het jaar 2000 weer langzaam uit op te kruipen. De stroming is dan geëvolueerd in een levensstijl die extreem divers is en toch zeer herkenbaar. Een cultuur die zich aan elke ontwikkeling aan lijkt te kunnen passen. Op een gemiddelde Gothic party is alles mogelijk, de muziek varieert van Heavy metal met klassieke invloeden tot Techno met samples van ´Tears for fears´, de kleding kan bestaan uit grote baljurken die bol staan de van de kanten versierselen of een latex catsuit. Alles kan en alles mag zolang het maar integer is en…..niet te vrolijk…..

2         Cybergothic

Vergelijkbaar met de bastions aan het eind van de 18^e eeuw kwam een ander fort aan het eind van de 20^e eeuw leeg te staan: het internet. Het internet was begonnen als militair project, maar werd bij gebrek aan interesse al snel geadopteerd door universiteiten en soortgelijke instituten. In 1981 deed de PC zijn intrede en werd de toegang voor de thuisgebruiker tot de digitale snelweg geopend. In het begin was dit voorbehouden aan een kleine groep ´early adaptors´ die zich met groot fanatisme op de nieuwe technologie storten. Deze groep gebruikers bestond voor een groot deel uit jongeren die zich de denkwijze van de computer al snel eigen wisten te maken. Dit waren voor een groot deel dezelfde jongeren die in deze periode zo sterk beïnvloed werden door de Gothic levensstijl van de jaren 80.

Een andere reden waarom Goths massaal naar de nieuwe media trokken was het fenomeen Role Playing Game (RPG). In het verlengde van hun interesse in het verleden, het paranormale en alternatieve werelden speelden veel Goths RPG´s. Deze spellen zijn simulaties van al dan niet bestaande werelden, gebaseerd op intensieve communicatieve interactie tussen de verschillende spelers. Niet verwonderlijk dat een communicatief multimediaal instrument als internet ingezet werd om deze spelers hun spel te laten spelen. Men kon zo op grote afstand in zogenaamde MUD´s (Multi-User-Dungeons) met mensen van over de hele wereld  een RPG beleven. Al met al lag het voor de hand dat veel Goths geïnteresseerd zouden raken in nieuwe media. Cybergothic vindt zijn oorsprong dan ook in deze tijd.

Wat is Cybergothic? Het is onduidelijk wanneer de term voor het eerst gebruikt wordt. De oudste op het internet te vinden referentie is een RPG/ boek uit 1990 met de naam “Cybergoth”. Het lijkt erop dat de term Cybergoth gegroeid is via mond-op-mond verspreiding uiteraard grotendeels via het internet waar Gothic één van grootste aanwezige subculturen is. Cybergothic verhoudt zich tot Cyberpunk zoals Gothic tot Punk. De term Cyberpunk werd voor het eerst geopperd tegelijk met de term Cyberspace in de roman “Neuromancer” van William Gibson [5] . Cyberpunk is inmiddels verworden tot een mediaterm voor hackers en script-kiddies. Vanuit de Cyberpunk cultuur is de Cybergothic cultuur voortgekomen. En ook hier geldt het zelfde verschil tussen Cybergothic en Cyberpunk. Een Cybergoth heeft interesse in het controversiële, maar geen enkele interesse in het afbreken van wat voor systeem dan ook. Eén veel gekopieerde definitie van Cybergothic luidt als volgt:

Cybergoth is, as the name would suggest, an evolved combination of it's components: cyber and goth. The ideals surrounding, and fascination, with, such topics as computers, the internet, technology, cybernetic/ bionic augmentation an artificial intelligence have all been borrowed from the cyber side. From the goth side Cybergoth has borrowed it's sense of apathy, questioning of mortality, especially with regards to augmentation and A.I. (not the usual Goth obesssion with death, but more with what constitutes life), a lot of fashion elements and related music [6] .

Deze definitie legt in mijn ogen precies de vinger op wat Cybergothic nu eigenlijk is. Het koppelt het existentialisme van Gothic aan interesse voor nieuwe technologieën en de denkwijzen die daarbij komen kijken. Geesten worden vervangen door kuntmatig intelligente mainframes, de eenzaamheid van de hel door een desolaat internet, de döppelganger door de kloon. De strijd tussen lichaam en geest waardoor de Gothic cultuur altijd geobsedeerd is geweest krijgt een extra dimensie door de maakbaarheid van het lichaam, de mogelijke duplicering van de menselijke geest.

Ik zal hier onder nog een aantal kenmerken van Gothic bespreken en hoe deze in Cybergothic toegepast worden op nieuwe technologieën. Dit is een bewerking van artikel van C.J. Carter [7] .

Verlies van controle

Gothic is van oudsher geïnteresseerd geweest in het verlies van controle. Traditoneel gaat het dan om verlies van controle over de eigen geest of het eigen lichaam veroorzaakt door bovennatuurlijk of psychische invloeden. In de Cybergothic wordt die oorzaak vervangen door technologische factoren. Denk hierbij aan computers die de menselijke geest overnemen. Of een lichaam waar onderdelen vervangen zijn door hightech protheses.

Verval van normen en waarden

Een ander thema is verval van normen en waarden. In de klassieke literatuur terug te vinden in bijvoorbeeld Dr. Faust die zijn ziel verkoopt voor bovennatuurlijke gaven, maar ook wezens die leven van mensenbloed, zelfmoordpogingen, verboden liefdes en vooral lust. Allerhande zaken die ruimschoots vertegenwoordigd zijn op internet. Een typische Cybergoth beeld in deze context is dat van de moreel ontaarde websurfer die op internet veel verboden plekken bezoekt en daarmee zijn  geestelijke eenzaamheid alleen maar versterkt.

Verlies van identiteit (de Döppelganger)

Het belangrijkste kwaad in de Gothic subcultuur komt voort uit jezelf. ‘Het zelf' als tegenstander, bijvoorbeeld door schizofrenie of een daadwerkelijke fysieke dubbelganger. Met de meest recente technologische ontwikkelingen komen daar allerlei mogelijkheden bij. Variërend van iemand die in de chatbox inlogt onder jouw username tot een gekloonde dubbelganger. Het toverwoord is hier ‘Schizofreen' en twijfel over de identiteit van het zelf en de ander.

Vier typen angst

In de Gothic horror wordt gebruik gemaakt van vier typen angst: schrik, afgrijzen, walging,  onheilspellende gevoelens. Toegepast op technologie wordt dat:schrik van de onverwachte beelden die op ons afkomen ook wel confrontatie met onverwachte mogelijkheden, afgrijzen bij de aanblik wat er gedaan wordt (bijvoorbeeld: klonen), Walging na confrontatie (bijvoorbeeld met iemand die zijn been er af kan schroeven). Het onheilspellende is meer gelinkt aan de eigen psyche of het paranormale, bijvoorbeeld: “Kan dit apparaat mijn gedachten lezen?” maar ook angst voor de technologische ontwikkelingen en de mogelijkheden hiervan (bijvoorbeeld: mensen vervangen).

3         Cybergothic in de media

We hebben Cybergothic in het vorige hoofdstuk  gedefinieerd als een wijd verbreid fenomeen met een bepaald ‘gevoel'. Vanuit deze brede definitie kunnen we de klassering Cybergothic toe passen op veel culturele uitingen. In dit deel van de nota zal ik voorbeelden bespreken in de categorieën beeldende kunst, film, literatuur, muziek en nieuwe media.

Beeldende kunst

Als voorbeeld in de beeldende kunst wil ik graag twee grafische talenten bespreken namelijk H.R. Giger en Louis Royo. Giger is één van de mensen die Cybergothic van begin af aan heeft vorm gegeven. Hij was onder andere verantwoordelijk voor de vormgeving van de film Alien (1979) en de computergame Darkseed (1992) hierover later meer. Giger is een bijzonder populaire artiest en richt zich met zijn werk op de synthese tussen mens en machine. Hoewel Giger zijn werk in de eerste instantie presenteert in sculpturen en boeken met afbeeldingen, doet hij ook de vormgeving van film, theater, ballet en computergames. Zijn creaties zijn surreële verbeeldingen van de angst en fascinatie voor de vervanging van menselijke interactie door machines. Veel van zijn werk behandelt de seksuele interactie van wezens die half biologisch half technologisch opgebouwd zijn. Voortplanting door middel van biotechnologie is een steeds terugkerend thema in het bekendste werk van Giger. Hij maakt hierbij gebruik van alle vier de typen angst die kenmerkend zijn voor Cybergothic, maar vooral van het onheilspellende. Zijn creaties zetten mensen aan het denken over de mogelijkheden van technologie en hoe die verder gaan dan mensen doorgaans zouden willen. Hierbij maakt hij gebruik van alle beelden die wij toegechreven hebben aan de Cybergothic cultuur: verval van normen en waarden, verlies van controle door de mens, het verlies van identiteit.

Hoewel de wereld van Giger veel verwijzingen kent naar de ‘normale' wereld is deze niet chronologisch aan de onze te koppelen. Dit in tegenstelling tot Luis Royo, die een soort postapocalyptische wereld schetst waarin de mens een overlevende is van een kernramp of vergelijkbaar doemscenario. Deze mensen zijn meestal sterke, mooie vrouwen met biomechanische modificaties die de liefde bedrijven met robots en dergelijke.

Film

Cybergothic film mag zich momenteel op een brede belangstelling verheugen. Deze stroming heeft recentelijk immers een aardige stroom kassakrakers op geleverd, zoals bijvoorbeeld: The Matrix, Blade, The Cell of oudere films zoals Blade Runner. In deze films is het Cybergothic gevoel evident. Alles draait om technologie en een donkere onheilspellende sfeer. Blade heeft geen diepere Cybergothic gedachte maar wel onmiskenbaar de vormgeving inclusief keiharde techno soundtrack. In The Matrix heeft de techniek de heersende rol van de mens overgenomen en dient de mens slechts als levende batterij (verlies van controle en identiteit). Volgens de logica van The Cell stelt technologie ons in staat letterlijk in het hoofd van andere mensen te kruipen. In de wereld van Blade Runner zijn we niet eens meer in staat het onderscheid te maken tussen mens en machine.

Minder expliciet zien we de Cybergothic gedachte terug in een film zoals bijvoorbeeld Lost Highway. Deze film van David Lynch is net zoals het merendeel van zijn films gebaseerd op de gedachtegang van een Child of Chaos. Hij creëert een sfeer aan de hand van losse beelden, waar de lineaire samenhang vaak ver te zoeken is. Aan het ‘begin' van de film worden twee personages continue geconfronteerd met een camera die niet alleen hun leven documenteert maar ook beïnvloed. Lynch integreert in de film het thema van de Döppelganger door halverwege van protagonist te wisselen. Toch zijn de twee hoofdpersonages ergens wel hetzelfde en komen zaken uit de een zijn leven terug in dat van de ander. Iets degelijks zien wij in zijn meer recente werk Mullholland drive. In het werk van Lynch missen we echter meestal de zichtbare link met technologie daarom valt er te twisten over de Cybergothic aard van zijn films.

Literatuur

Cybergothic is misschien wel in eerste instantie ontstaan vanuit de literatuur. William Gibson, geestelijk vader van de matrix, was de eerste die de aanverwante term Cyberpunk opperde in zijn roman Neuromancer. Meteen met de openingszin van dit boek wordt een typisch Cybergothic beeld geschetst: “The sky above the port was the color of television tuned to a dead channel” [8] . In dit boek wordt continue gespeeld met de samenhang tussen de dood en technologie. De technisch gemodificeerde mensen slapen in een soort doodskisten die hen tevens in staat stellen een virtuele wereld te betreden. De verwijzing naar een soort leven na de dood is hier heel sterk.

Muziek

Cybergothic muziek is zeer divers. Een aantal genres die duidelijk onder het kopje Cybergothic passen zijn: Industrial, Darkwave, Electro/ EBM. Een belangrijke overeenkomst is dat het gaat om duistere, dansbare, electronisch georienteerde muziek met een sterk underground karakter voorbeelden van bands zijn: VNV Nation, Project Pitchfork en Nine Inch Nails. Muziek is bij Cybergothic sterk verweven met dansfeesten. Ook in Nederland is er een grote partyscene op het gebied van Cybergothic [9] .

Nieuwe media

In het volgende hoofdstuk over partcipatiecultuur zullen we uitgebreid bespreken hoe persoonlijke homepages een belangrijke rol vervullen in de Cybergothic cultuur. Hierdoor is veel Cybergothic kunst op het internet te vinden. Denk hierbij aan: poëzie, proza, blogs en afbeeldingen. Los van deze persoonlijke pages zijn er veel onderwerp gerichte webpagina's die zich bezighouden met Cybergothic onderwerpen. Interactiviteit is hier vaak het sleutelwoord. Dit geldt ook voor computergames die soms onmiskenbaar Cybergothic van aard zijn.  Een van de eerste games die dit predikaat verdiende was de tamelijke revolutionaire game Dark seed (1992). In Dark seed speel je de Science-fiction schrijver Mike Dawson die verhuist naar een oud Victoriaans landhuis. Dit huis bevat de poort naar een parallele wereld, de ‘Darkworld'. Deze ‘Darkworld' wordt bewoond door wezens die een buitenaards embryo in Dawson's hoofd planten met als doel hem de poort tussen de twee werelden te laten openen. Het artwork in deze game is praktisch volledig van de hand van H.R. Giger [10] . Hier komen we ook de weer dezelfde angsten tegen van technologische modificatie, twijfel aan de eigen identiteit en verlies van controle.

4         Cybergothic als participatiecultuur

Hoewel Henry Jenkins zich met zijn participatiecultuur vooral richt op ‘fandom', het zich toe-eigenen van TV-programma's door fans, zijn veel van zijn ideeen en theorieën bruibaar voor dit hoofdstuk. Ik zal dus regelmatig naar Jenkins verwijzen. Het verschil tussen mijn benadering en de ‘fandom' van Jenkins schuilt hem er in dat de persoon of het onderwerp bij Cybergothic centraal staat en deze vervolgens geconstrueerd wordt door middel van diverse cultuuruitingen. Of om het pakkender te zeggen: “Don't ask what you can do for Star trek, ask what Star trek can do for you”.

Een uitgangspunt van Cybergothic is de maakbaarheid van de realiteit. Realiteit bestaat volgens onder andere Baudrillard niet : Reality does not exist; rather society creates a reality to fill a void that they have created, a hyperreality [11] . Dit uitgangspunt heeft geleid tot de bloeiende participatiecultuur van Cybergothic. Op het internet zijn veel webpagina's van zelfverklaarde Cybergoths te vinden. Het gaat hier vaak om personal pages die hen helpen hun eigen identiteit samen te stellen in een door hen zelf gecreëerde wereld. Deze wereld voldoet aan een aantal ongeschreven regels die het mogelijk maken deze te typeren tot Cybergoth. Wederom gaat het om zaken die op het duistere grensvlak liggen tussen technologie en angst voor het onbekende. Door het creëren van een mozaïek van culturele fragmenten die aan deze voorwaarden voldoen scheppen zij online hun eigen wereld. Dankzij de toepassing van de ongeschreven regels past hun wereld naadloos in die van hun genregenoten. Zij vormen zo samen een interpretive community zoals Jenkins deze beschrijft: Interpretive communities are social groups wich share similair intellectual resources and patterns of making meaning. With interpretive communities, meanings are debated and over time some loose consensus emerges [12] .

Misschien dat juist vanuit de eerder genoemde angst voor het verlies van identiteit door middel van technologie er een behoefte ontstaat om juist die technologie te gebruiken om een identiteit te construeren. Technologie is hier niet alleen het onderwerp, maar ook het medium: the medium is the message [13] . Men knipt en plakt een eigen identiteit met behulp van losse fragmenten van de popluaire cultuur. Er heerst hier een sterke Do-it-Yourself mentaliteit. Veel Cybergoths gebruiken hun persoonlijke webpagina om diverse culturele uitingen ten toon te spreiden, zoals poezie, proza en foto's.

Een goed voorbeeld van een personal page is de Nihilism page van de 26-jarige Andi uit Southampton [14] . Zijn persoonlijke pagina is onderdeel van een community genaamd Scanlinez [15] die zich bezig houdt met diverse Cybergothic onderwerpen. Andi beschrijft wie hij is wat hij doet, wat voor muziek hij luistert enzovoort. Hij plaatst foto's van zichzelf en zijn vrienden, beschrijft zijn leefomgeving, publiceert wat poëzie van een vriendin en vanuit zijn linkpagina komen we onder andere op de pagina van Kittenesque. [16]   Kittenesque is weliswaar meer Cyber dan Goth, maar blijkt toch een aantal favoriete bands  met Andi te delen en heeft dezelfde fascinatie voor bepaalde delen van de Japanse cultuur. Kittenesque (in het dagelijks leven Lora) houdt een bodylog bij zodat we weten waar zij zich mee bezig houdt. Dit log wordt zeer regelmatig geupdate. Verder kunnen we een uitgebreide fotoreportage bekijken van het moment waarop zij haar haar roze geverfd heeft en wat nog al niet meer. Op deze manier creëren zij een groepsverband van individuen gebaseerd op gemeenschappelijke interesses die voor een gedeelte terug te brengen zijn op de (Cyber)Gothic cultuur. Deze individuen hoeven elkaar in reallife niet te kennen als zij zich maar kunnen profileren op het internet. Een actieve participatie is een eerste voorwaarde voor een “cyber-leven”.

Vanwege het uitgebreide interesse gebied van Cybergoths zal praktisch elke pagina wel onderwerpen bevatten die door andere Cybergoths als niet Cyber, Niet Gothic en al helemaal niet Cybergothic bestempeld zullen worden. Dit maakt tevens dat juist Cybergothic erg levensvatbaar is op het internet. Er is altijd wel een onderwerp te vinden dat nog nergens besproken wordt. En nieuwe topics, zoals bijvoorbeeld de oplevende interesse voor de Japanse Anime films worden direct opgenomen in het corpus van de Cybergoth.

5         Cybergothic als levensbeschouwing

Dit hoofdstuk voert mijn gedachtegang over Cybergothic wellicht wat ver door en dient dan ook niet gezien te worden als een definitief verhaal, maar als een voorzet voor verder onderzoek.

Cybergothic helpt niet alleen om na te denken over identiteitsvraagstukken, maar ook over de plaats van het individu in de maatschappij. The Gothic – the Cybergothic – destabilizes society, forcing questions of the self as well as society, as “individuality in a world that grows more technologically comlex with each passing year” [17] . Onze maatschappij wordt meer en meer vormgegeven door middel van technologische hulpmiddelen. Dit is tegelijk een bron van angst en fascinatie voor Cybergoths. Zij verwoorden deze fascinatie in toekomstbeelden en vervormde wereldbeelden, die misschien niet altijd even positief zijn maar wel houvast om na te denken over de rol die technologie in onze wereld vervult/ zal vervullen. Meestal worden we geattendeerd op de gevaren van technologie, zoals in de matrix, maar soms ook op de zegeningen.

Ook stelt internet een breed scala aan meer traditionele levensovertuigingen ter beschikking waar men vroeger geen toegang toe had. De behoefte aan spirituele verdieping blijft altijd bestaan, maar traditionele religies voldoen hier niet meer aan met hun lineaire structuren en starre regels. Jongeren van nu gaan daarom zelf op zoek naar denkbeelden die aansluiten bij hun eigen levensvisie en maken daar hun persoonlijk mix van. Internet is een middel bij uitstek om (anoniem) van gedachten te wisselen over existentialistische zaken en deze gedachten aaneen te smeden tot een persoonlijke levensovertuiging.

Op deze manier heeft Cybergothic de traditionele rol van religie over genomen. Het schrikbeeld van een alwetende god is vervangen door dat van “Big brother is watching you”. De collectiviteit van de parochie wordt vervangen door de online community waar mensen hun levensvisie delen in een gemeenschap. De hel is een wereld waarin technologie overheerst of juist helemaal verdwenen is. De hemel is een plek waar mensen technologie optimaal benutten om welvaart en welzijn te bereiken. 

6         Conclusie

Gothic is een zeer adaptieve cultuur en daardoor in staat zich aan te passen aan de actualiteit van de maatschappij. Een van die aanpassingen is de vervanging van het ´ongrijpbare´ door het technologische. Het kwaad schuilt niet langer in een geest, maar in een computer. Deze variant op Gothic is Cybergothic gaan heten. De term is inmiddels wijd verbreidt en wordt gebruikt voor alle culturele uitingen die zich bevinden op het raakvlak van technologie en meer traditionele Gothic elementen. Technologie is zowel vorm als inhoud voor Cybergothic. Het verschil tussen deze twee zaken is grotendeels verdwenen. Dit blijkt met name in de interpretive communities waar online aanwezigheid de deelnemers een identiteit verschaft. Cybergothic stelt mensen in staat na te denken over zichzelf en hun plaats in de wereld. Maar wat nog belangrijker is: Cybergothic stelt vragen over de plaats van technologie in de maatschappij.

Ontstaan vanuit de recente technologische ontwikkelingen helpt Cybergothic nu meedenken over de toekomst van diezelfde technologie in onze maatschappij.

Literatuur

[1] Alexander, B., Cybergothic, the uncanny acculturation of the internet, Mindjack 04/01/200, http://www.mindjack.com/feature/cybergothic.html (20/06/2002)